Panis immaculatus

'άρτος ο άσπιλος'

Η κοινή λογική (αλλά και κάποια εδάφια της εμπορικής νομοθεσίας, νομίζουμε) απαγορεύουν την παράθεση ή απαρίθμηση χαρακτηριστικών εγγενών ενός διατροφικού προϊόντος ως ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που απαντώνται αποκλειστικά σε ένα προϊόν μίας και μόνης μάρκας. Σε παρόμοια περίπτωση ισχύουν τα περί παραπλανητικής διαφήμισης, η οποία μπορεί να φτάσει μέχρι και τα όρια της αντιποίησης. False / Deceptive advertising ή misrepresentation, όπως θα έλεγαν κι οι Αγγλοσάξωνες.

Παράδειγμα: έχουμε ένα προϊόν, ας το πούμε γιαούρτι ΤΑΔΕ.
Ας δούμε μερικά παραδείγματα για το τι θα μπορούσαμε να βρούμε στη συσκευασία του και την ορθότητα ή όχι της εκάστοτε διατύπωσης:

«Από γάλα»:
ΛΑΘΟΣ, διότι ο Κώδικας Τροφίμων και Ποτών δηλώνει συγκεκριμένα και περιοριστικά το τι μπορεί να περιγραφεί και να πωληθεί ως γιαούρτι: πρέπει να περιέχει γάλα και μαγιά γιαουρτιού (βακτηριακή καλλιέργεια). Οτιδήποτε άλλο πρόσθετο (φρούτα, δημητριακά, γλυκαντικά, πηκτικά, η Πούλια κι ο Αυγερινός, το κοκαλάκι της νυχτερίδας ή άλλο μαντζούνι, κ.ο.κ.) αυτόματα το καθιστά «επιδόρπιο γιαουρτιού». Αν ο παρασκευαστής γράψει στη συσκευασία την επίμαχη φράση «Από γάλα», είναι σα να ισχυρίζεται ότι άλλα ομοειδή προϊόντα (δλδ γιαούρτια) δεν φτιάχνονται από γάλα.

«Από πρόβειο γάλα»:
ΣΩΣΤΟ, διότι η περιγραφή αυτή εξειδικεύει στον καταναλωτή το είδος της επιτρεπόμενης πρώτης ύλης (γάλα).

«Από φρέσκο γάλα»:
ΣΩΣΤΟ και διαφωτιστικό, καθώς ο ΚΤΠ επιτρέπει και τη χρήση αφυδατωμένου γάλακτος (σκόνη γάλακτος).

«Ειδική αντιμικροβιακή συσκευασία»:
ΛΑΘΟΣ, διότι η συσκευασία πρέπει έτσι κι αλλιώς να είναι τέτοια ώστε να προστατεύει το προϊόν από εξωγενείς μολυσματικούς ή παθογόνους παράγοντες. Δεν μπορείς, κύριος, να πλασάρεις ως αποκλειστικά δική σου πατέντα κάτι που πρέπει να ισχύει για το προϊόν σου (και όλα της ίδια κατηγορίας ανεξαρτήτως κατασκευαστή) έτσι κι αλλιώς. Αν, όμως, μπορείς να τεκμηριώσεις ότι η δική σου συσκευασία είναι ανώτερη των ομοειδών προϊόντων και οι προδιαγραφές σου είναι ανώτερες αυτών που οι νόμοι και οι διατάξεις σε υποχρεώνουν ν’ ακολουθήσεις, τότε ΣΩΣΤΟ.

«Αλεξίσφαιρη συσκευασία»: :-)
Θεωρητικά ΣΩΣΤΟ (δεν το έχουμε δει ακόμα ν’ αναγράφεται σε συσκευασία γιαουρτιού), διότι εφόσον οι προδιαγραφές του προϊόντος σου είναι σαφώς ανώτερες από αυτές που ορίζει ο ΚΤΠ, μπορείς να το επικαλεστείς αλλά και να το διαφημίσεις.

Προς τι όλη αυτή η εισαγωγή; Πάμε λοιπόν σ’ ένα προϊόν που κυκλοφορεί στην ελληνική αγορά για να δούμε:




ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ:
Μεγέθυνση από συσκευασία ψωμιού σε φέτες (όχι bake-off) που πωλείται στην ελληνική αγορά.

ΣΧΟΛΙΟ:
Το «16 φέτες» είναι σωστά βαλμένο εκεί, διότι ο αγοραστής-μουστερής πρέπει να γνωρίζει τι αγοράζει ο παράς του.

Το «χωρίς συντηρητικά» είναι επίσης σωστά βαλμένο εκεί, καθότι άλλα ομοειδή ψωμιά περιέχουν χημικά πρόσθετα-συντηρητικά.

Πάμε τώρα να δούμε τον ισχυρισμό «Παστεριωμένο». Την τελευταία φορά που αρτοποιήσαμε, το φουρνίσαμε το ψωμάκι και μετά το φάγαμε, και πιστεύουμε ότι αυτή είναι η καθιερωμένη πρακτική και στην αρτοβιομηχανία. (Εκτός αν το ψωμί αυτό είναι προϊόν εξώθησης-extrusion, οπότε ισχύουν άλλα πράγματα όσο αφορά σε θερμοκρασία, πίεση και τις μεταβολές τους: η μέθοδος της εξώθησης, απ’ όσο γνωρίζουμε, χρησιμοποιείται στη βιομηχανία για παρασκευή άλλων σκευασμάτων όπως παξιμαδάκια, κουλουράκια, κριτσινάκια, γαριδάκια, και άλλα εις –άκια λήγοντα προϊόντα. Βέβαια, οι εξελίξεις στη βιομηχανία είναι πολλές, ραγδαίες και ταχύτατες, οπότε αφήνουμε να πλανάται και η σχετική επιφύλαξη.)

Παστερίωση (pasteurisation) είναι η θερμική κατεργασία που εφαρμόζεται σε τρόφιμα με σκοπό να καταστρέψει ένζυμα, παθογόνους ή αλλοιογόνους μικροοργανισμούς, ζύμες, μύκητες και τις βλαστικές μορφές των βακτηρίων. Πρόκειται για διαδικασία πιο ήπια από τη θερμική αποστείρωση (heat sterilisation) η οποία (μέσω υψηλότερων θερμοκρασιών) πέρα από τα παραπάνω, καταστρέφει και τα σπόρια των βακτηρίων τα οποία είναι και τα πιο ανθεκτικά. Αυτά αναφέρει η βιβλιογραφία, και επισημαίνει ότι η αποστείρωση συχνά δεν είναι εφικτή, οικονομική αλλά ούτε και επιθυμητή για τρόφιμα.

Πίσω στο συγκεκριμένο προϊόν τώρα:
Αφού το συγκεκριμένο προϊόν (ψωμί) ψήνεται σε φούρνο για ουκ ολίγη ώρα, δεν βγαίνει από το φούρνο ήδη παστεριωμένο;
Όταν το ψωμί έχει ψηθεί σε φούρνο θερμοκρασίας 160-200 βαθμών Κελσίου (το πιο συνηθισμένο εύρος θερμοκρασίας στην οικιακή πρακτική) και ξεφουρνιστεί ψημένο, τότε η θερμοκρασία στο κέντρο του είναι μεταξύ 91 και 95 βαθμούς Κελσίου. Μεγαλύτερη θερμοκρασία δεν μπορεί ν’ αναπτυχθεί στο εσωτερικό του για τον απλούστατο λόγο ότι το νερό βράζει στους 100 βαθμούς (σε πίεση μίας ατμόσφαιρας, για να μην ξεχνάμε και τη Φυσική του Γυμνασίου). Η ερώτησή μας: οι 90-κάτι βαθμοί θερμοκρασίας στο εσωτερικό του ψωμιού δεν συνιστούν συνθήκες παστερίωσης; Η απάντησή μας: μα και βέβαια!

Γιατί λοιπόν η συγκεκριμένη μάρκα ψωμιού ισχυρίζεται ότι το προϊον της είναι παστεριωμένο και κάνει τον καταναλωτή να πιστέψει ότι η παστερίωση αποτελεί ένα πρόσθετο ατού τού συγκεκριμένου προϊόντος;

Η γνώμη μας: η επισήμανση «Παστεριωμένο» στο ψωμί αυτό δεν είναι ψέμα, καθότι ισχύει για όλα τα ψωμιά αυτού του τύπου. Όμως, η επισήμανση αυτή είναι μισή αλήθεια και είναι καταχρηστική έτσι που παρουσιάζεται ως χαρακτηριστική μονάχα αυτής της συγκεκριμένης μάρκας. Ως καταχρηστική, μπορεί να αποβεί και παραπλανητική για τον καταναλωτή.

I cast my bread upon the waters long ago. Now it's time

for you to send it back to me—toasted and buttered on both sides.

Jesse Jackson. U.S. clergyman, civil rights leader and politician.

Speech to black voters.

.

.

.

Florid flour

'ανθηρόν άλευρον'

Μιλήσαμε στο προηγούμενο post για τη διόρθωση της μεταφραστικής απόδοσης του (μπαχαρικού) γαρύφαλλου, το οποίο μετά από αρκετούς μήνες μεταφράστηκε (σωστά πλέον) ως clove αντί για carnation.

Η εν λόγω εταιρεία αρτοσκευασμάτων πρόσφατα προέβη σε ριζική ανανέωση όλων των συσκευασιών της, ανανέωση η οποία συμπεριελάμβανε το εικαστικό αλλά και το λεκτικό τους σκέλος. Μέσα στην ανανέωση αυτή υπήρχαν και οι λεκτικές/μεταφραστικές διορθώσεις τις οποίες επιδοκιμάσαμε.

Όμως, παρεισέφρησαν και άλλα, πρόσθετα λάθη τα οποία δεν υπήρχαν στην προηγούμενη έκδοση. Συγκεκριμένα:

Έχουμε λοιπόν το «αλεύρι σίτου» το οποίο αποδίδεται στα αγγλικά ως wheat flower (σε ολόκληρη τη σειρά συσκευασιών, παρακαλώ, περί την δεκάδα αριθμούσες). Εμείς, από παιδάκια ξέρουμε ότι άλλο το αλεύρι (flour, με προφορά /φλάουρ/) και άλλο το λουλούδι (flower, με προφορά /φλάουερ/). Πρόκειται, λοιπόν, για εξόφθαλμο λάθος που αποτελεί κρίμα για τους συντάκτες/μεταφραστές του λεκτικού της συσκευασίας οι οποίοι πέτυχαν σε τόσα άλλα πολύ πιο σύνθετα αποδίδοντάς τα σωστά, για να την πατήσουν στη δυάδα αλεύρι/λουλούδι – flour/flower.

Βέβαια, αυστηρά γλωσσολογικά, το λάθος δεν είναι και τόσο μεγάλο αν αναλογιστούμε την ετυμολογική συνάφεια των δύο αυτών αγγλικών λέξεων:
flour < μεσαιωνικό αγγλικό flower ‘λουλούδι, ό,τι καλύτερο’
flower < μεσαιωνικό αγγλικό flower ‘λουλούδι, ό,τι καλύτερο’ < αρχαίο γαλλικό flor, flour, flur < λατινικό flos, -oris ‘λουλούδι, ανθός, ό,τι καλύτερο’, ρίζα η οποία μας δίνει και το αγγλικό bloom αλλά σχετίζεται και με την προγενέστερη ελληνική λέξη "φύλλον". Η λατινική αυτή ρίζα (flos, -oris) αποτελεί την προέλευση της αγγλικής λέξης florist ‘ανθοπώλης’ αλλά και της Αμερικάνικης πολιτείας Florida, που κατά λέξη σημαίνει ‘ανθηρή’.

Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι η έννοια ‘ανθός, απάνθισμα, ξεδιάλεγμα’ ταιριάζει μία χαρά στο αλεύρι (flour) το οποίο είναι ένα προϊόν απαλλαγμένο από άγανα και πίτουρα, ένα προϊόν που αποτελεί τον ανθό, τον αφρό του σιταριού. Αυτή ακριβώς την έννοια βλέπουμε να επικρατεί στην αγορά σε προϊόντα που ονομάζονται «άνθος ορύζης» ή «άνθος αραβοσίτου», προϊόντα τα οποία έχουν να κάνουν με το άμυλο, τον «αφρό» ή «ανθό» του δημητριακού, με το ίδιο σκεπτικό που μας δίνει το ανθόγαλα ως αφρό / ξεδιάλεγμα / ξάφρισμα του γάλακτος.

Στις συσκευασίες τροφίμων, όμως, υπάρχουν ορισμένοι περιορισμοί και κανόνες που πρέπει να τηρούνται. Στη περίπτωσή μας, η μετάφραση του όρου αλεύρι ως flower είναι, πέρα από κωμική ως μεταφραστικό μαργαριτάρι (“blooper”), ανακριβής και παραπλανητική για τον αλλοδαπό καταναλωτή.

Φαίνεται ότι όσον αφορά στους ξενόγλωσσους όρους, τα ελληνικά προϊόντα τηρούν κάποια άλλα, κατά πολύ ελαστικότερα, κριτήρια: Πέρα από το παραπάνω, που αποτελεί ένα ξεκάθαρο μεμονωμένο μεταφραστικό λάθος, αναλογιστείτε τα ελληνικά μπισκότα με τον περιγραφικό όρο “Petit Beurre” (την τελευταία φορά που ανοίξαμε λεξικό, το beurre σήμαινε βούτυρο στα γαλλικά), τα οποία παρασκευάζονται πλέον εξ ολοκλήρου με φυτικά λιπαρά, χωρίς ίχνος βουτύρου!! (Δεν είναι ανάγκη να πιστέψετε εμάς, διαβάστε τη συσκευασία.)

Εάν αυτό το προϊόν κυκλοφορούσε στη Γαλλία, ο αντίστοιχος ελεγκτικός φορέας θα το υποχρέωνε πάραυτα ν’ αλλάξει είτε το όνομα είτε τη σύνθεσή του (με το ανάλογο πρόστιμο, εννοείται). Βέβαια, ακόμα και στο ομογφό Ελλαντά όπου ουκ ολίγα “bon pour l’ Orient” τροφο-προϊόντα διοχετεύονται και εμπορεύονται, ένα προϊόν που θα ονομαζόταν “Petite Huile”, “Petite Huile Raffinée” ή “Petite Margarine” μάλλον δεν θα ήταν τόσο θελκτικό από πλευράς marketing και δεν θα πουλούσε τόσο, n’est-ce pas?

Εάν οι ιθύνοντες καταληφθούν ποτέ από μία κρίση ειλικρίνειας, τους προτείνουμε να ονομάσουν το προϊόν “Pas de beurre” ή “Pa-d’beurre” (σε νεανικότερη, πιο «πιασάρικη» γραφή), δηλαδή ‘χωρίς βούτυρο’.

Καλά μπάνια!
Good swims! και Bonnes nages! σε αντίστοιχα Φραγκολεβαντίνικα Greenglish και Francogrec!

[…] je me suis baigné dans le Poème

De la Mer, infusé d'astres, et lactescent,

Dévorant les azurs verts [...]

[…] I have bathed in the Poem

Of the Sea, immersed in stars, and milky,

Devouring the green azures. [...]

Arthur Rimbaud

"Le bateau ivre"

.

.

.