μεταφραστικές πατάτες - metaphrastic potatoes

(κάτι σαν το "Τουριστικά Είδη - Touristic kinds" που είχαμε δει κάποτε τυπωμένο σε νάιλον σακούλα σουβενιράδικου της Πλάκας - και "της πλάκας".)

Συνεχίζουμε (τρίτο το post αυτό) με την ελληνική μετάφραση γαλλικού τευχιδίου του 2007 περί γαστρονομίας, το οποίο πρόσφατα διανεμήθηκε από πρωινή εφημερίδα. Πρωτοτυπώντας, δεν κάνουμε αναφορά στο γαλλικό πρωτότυπο, το οποίο άλλωστε δεν υπάρχει στην κατοχή μας. Θα επισημάνουμε προφανή και εξόφθαλμα μεταφραστικά λάθη της τριάδας των μεταφραστών που δεν νόγαγε από μαγειρική.

ΣΧΟΛΙΟ:

Μας τράβηξε την προσοχή η φράση «ψύξης με ξηρό πάγο», όπου πάλι οι μεταφραστές μεγαλούργησαν. Ξηρός πάγος (dry ice στα αγγλικά) είναι το στερεό διοξείδιο του άνθρακα. Μια και σχηματίζεται στους -78,5 βαθμούς Κελσίου, είναι λίγο δύσκολο να βρεθεί στις Άνδεις. (Άσε που πρέπει πρώτα να απομονώσεις χημικά το διοξείδιο του άνθρακα για να το κάνεις ξηρό πάγο, και η Φύση στις Άνδεις έχει άλλα πράγματα να κάνει από το ν’ ακολουθεί τις ευφάνταστες συλλήψεις των μεταφραστών.) Δηλαδή, οι Ίνκας έψυχαν τις πατάτες τους με ξηρό πάγο για να τις συντηρήσουν; Αυτό εννοούσε το γαλλικό πρωτότυπο; Κάτι σαν το conserver au frais après ouverture ('μετά το άνοιγμα, διατηρείται σε ψυγείο') που λένε κάποια συσκευασμένα τρόφιμα;

Τι μας θυμίζει εμάς ο ξηρός πάγος; Μα, τα σύννεφα στις πίστες των ντισκοτέκ από τη δεκαετία του 1980. Αυτά παράγονταν από εξάχνωση (= πέρασμα ενός στερεού απευθείας στην αέρια κατάσταση χωρίς ενδιάμεσα να γίνει υγρό) του ξηρού πάγου.

Τι δουλειά έχει ο ξηρός πάγος με τη μαγειρική; Εντάξει. οι μοριακοί (Ερβέ, Φερράν, Χέστον) και οι επίγονοί τους μάς έδειξαν ότι μπορείς να μαγειρέψεις κάτι με υγρό άζωτο (που σχηματίζεται σε άλλες θερμοκρασίες, της τάξης των -196 Κελσίου). Πού την πάτησαν οι μεταφραστές; Για να δούμε:

Οι Ίνκας στις Άνδεις έπρεπε να επιβιώσουν σε ένα κλίμα το οποίο τις νύχτες περιλαμβάνει θερμοκρασίες υπό το μηδέν και τις ημέρες λιακάδα μαζί με ξηρούς (χωρίς υγρασία) ανέμους. Αν εκθέσεις στο κλίμα αυτό τους κόνδυλους της πατάτας (που, σημειωτέον, είναι ιθαγενής των υψιπέδων των Άνδεων), τότε η πατάτα θα γίνει chuño ή tunta (περισσότερες πληροφορίες εδώ): εν ολίγοις, θα αφυδατωθεί, θα αποκτήσει σπογγοειδή υφή και θα μοιάζει με κορνφλέικ μεγέθους μπάλας του πινγκ πονγκ.

Πηγαίνοντας σε σχετικά άρθρα βλέπουμε ότι η διαδικασία που παράγει το chuño ή την tunta από την πατάτα λέγεται στα αγγλικά freeze-drying (γαλλικά lyophilisation ή cryodessiccation) και στα ελληνικά λυοφιλοποίηση ή κρυοαφυδάτωση.

Ο συγγραφέας του πρωτότυπου θα πρέπει να έγραψε κάτι για sublimation, cryodéshydratation ή cryodessiccation και οι αγαπητοί μας μεταφραστές (ξανα-αυθαιρετώντας πάλι άλλη μία φορά) το απέδωσαν ως «ξηρό πάγο».

ΔΙΟΡΘΩΣΗ (του επίμαχου εδαφίου):
Προερχόμενη από τα οροπέδια των Άνδεων, όπου συντηρούνταν στους παγετώνες από τους Ίνκας (πρόκειται για πρώιμη μορφή ξήρανσης με διαδοχική χρήση παγετού, ήλιου και ξηρού ανέμου), χρησίμευσε…

.

.

.